اجتهاد و تقلید

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم ادله جواز رجوع به اعلم ۱۳۹۰/۰۸/۲۱              خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قائلین به جواز رجوع به غیر اعلم یا به عبارت دیگر ادله قائلین به تخییر بین اعلم و غیر اعلم بود. عرض کردیم دلیل اول این قول، اطلاقات ادله جواز تقلید و مشروعیت تقلید است. اینها با استناد به عدم ذکر قید اعلمیت و افقهیت در ادله اعم از آیات و روایات، می­گویند ما کشف اطلاق می­کنیم و نتیجه می­گیریم که این قید در زمره­ی اوصاف و شرایط مرجع تقلید نیست. تقریب استدلال به آیات از جمله آیه نفر و آیه سؤال و همچنین روایات مانند روایت احتجاج، توقیع شریف و امثال اینها را

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ادله جواز رجوع به اعلم ۱۳۹۰/۰۸/۱۸              خلاصه جلسه گذشته عرض شد قائلین به جواز رجوع به غیر اعلم یا به عبارت دیگر قائلین به تخییر بین اعلم و غیر اعلم به ادله­ای تمسک کرده­اند که ما در جلسه گذشته دلیل اول این قول را ذکر کردیم. دلیل اول، اطلاقات ادله لفظیه جواز تقلید بود. عرض کردیم اینها با استناد به اطلاق آیات و روایاتی که بر جواز تقلید و مشروعیت تقلید اقامه شده، استفاده کرده­اند که قید اعلمیت و افقهیت در تقلید معتبر نیست چون در هیچ یک از این ادله این قید ذکر نشده است و ما از عدم ذکر قید در آیات و روایاتی که جواز

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل هفتم ۱۳۹۰/۰۸/۱۷              بحث در روایات دال بر وجوب تقلید اعلم بود. تا اینجا پنج روایت را ذکر کردیم. روایت ششم روایت ششم روایتی است از امام جواد(ع) «عن الجواد علیه السلام أنه قال: مخاطباً عمّه» خطاب به عموی بزرگوارشان فرمودند «یا عمّ إنه عظیم عند الله أن تقف غداً بین یدیه فیقول لک لم تفتی عبادی بما لم تعلم و فی الأمة من هو اعلم منک» روز قیامت برای تو خیلی سنگین است که تو را در محضر خدا حاضر کنند و خداوند تبارک و تعالی به تو بفرماید چرا برای بندگان من فتوی به چیزی دادی که نمی­دانستی؟ در

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل هفتم ۱۳۹۰/۰۸/۱۱              ما تا اینجا چهار روایت که برای لزوم تقلید اعلم مورد استناد قرار گرفته بود را ذکر کردیم. چند روایت دیگر باقی مانده که باید دید اینها دلالت بر وجوب تقلید اعلم دارد یا نه؟ روایت پنجم این روایت در اختصاص شیخ مفید نقل شده و علامه مجلسی در بحار نیز آن را از اختصاص نقل کرده است. «قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم: من تعلم علماً لیماری به السفهاء أو لیباهی به العلماء أو یصرف به الناس الی نفسه یقول أنا رئیسکم فلیتبوأ مقعده من النار إنّ الریاسة لاتصلح الا لأهلها؛ فمن دعی

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل هفتم ۱۳۹۰/۰۸/۱۰              خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل هفتم وجوب تقلید اعلم بود. عرض کردیم دلیل هفتم چند روایت است که به آنها استدلال شده برای وجوب رجوع به اعلم. تا اینجا ما دو روایت را خواندیم یکی مقبولة عمر بن حنظلة بود که محصل بحث در این مقبولة این شد که با اینکه سند آن قابل قبول است اما از نظر دلالت، وجوب تلقید اعلم را اثبات نمی­کند. تفاوت روایت دوم و مقبوله روایت دوم روایت داوود بن حصین بود. این روایت هم شبیه به روایت عمر بن حنظلة بود که عرض کردیم تقریب استدلال به روایت داوود مثل

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل هفتم ۱۳۹۰/۰۸/۰۹              خلاصه جلسه گذشته عرض شد برای لزوم تقلید اعلم به ادله­ای از جمله مقبولة عمر بن حنظلة استناد شده است. سه تقریب استدلال به مقبولة را بررسی کردیم و معلوم شد هیچ کدام از این سه تقریب نمی­تواند اثبات مدعی کند. اشکالات تقریب چهارم باید بررسی کنیم که آیا این تقریب می­تواند استدلال به مقبولة را تمام کند و آیا با این تقریب می­شود وجوب تقلید اعلم را اثبات کرد یا خیر؟ تقریب چهارم استدلال این است که اساساً ما بگوییم حکم در اینجا به معنای فتواست یعنی نه به معنای فصل خصومت و قضاء است کما اینکه

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل هفتم ۱۳۹۰/۰۸/۰۸              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم که در مورد لزوم تقلید اعلم به مقبولة عمر بن حنظلة استناد شده است. این مقبولة از نظر سندی مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که سند آن معتبر است. بعد از آن نوبت به بحث دلالی رسید؛ عرض کردیم چهار تقریب برای استدلال به این مقبولة قابل ذکر است که ما دو تقریب را سابقاً گفتیم و دو تقریب را در جلسه گذشته ذکر کردیم که مجموعاً چهار تقریب برای استدلال به مقبولة عمر بن حنظلة بیان شد. حال باید دید آیا این تقریب­ها می­تواند اثبات مدعا یعنی لزوم تقلید اعلم

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل هفتم ۱۳۹۰/۰۸/۰۷              خلاصه جلسه گذشته بحث در مقبولة عمر بن حنظلة برای اثبات لزوم تقلید اعلم بود. عرض کردیم که درباره این مقبولة هم بررسی سندی لازم است انجام شود و هم بررسی دلالی. از نظر سندی گفته شد که این روایت معتبر است. عمر بن حنظلة در کتب رجالی نه مورد توثیق قرار گرفته و نه تضعیف شده است لکن صاحب قاموس الرجال مرحوم تستری به سه دلیل خواستند وثاقت عمر بن حنظلةرا اثبات کنند. ما کلام ایشان را نقل کردیم حال باید دید که آیا این سه دلیل و سه شاهدی که ایشان برای اثبات وثاقت عمر بن

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل هفتم ۱۳۹۰/۰۸/۰۴              بحث در دلیل هفتم وجوب تقلید اعلم بود. عرض کردیم تا اینجا شش دلیلی که ما ذکر کردیم بر لزوم رجوع به اعلم هیچ کدام وافی به مقصود نبود. دلیل هفتم روایات است؛ چند روایت مبنی بر وجوب رجوع به اعلم مورد استناد قرار گرفته است. روایت اول مقبولة عمر بن حنظلة است که متن روایت را عرض کردیم. تقریب استدلال به مقبوله عمر بن حنظله شاهد ما و آن جمله­ای که در این مقبولة مورد استناد است همین جمله «الحکم ما حکم به اعدلهما و افقههما و اصدقهما فی الحدیث و اورعهما» است. این فقره­ای که مورد

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم ادله وجوب تقلید اعلم – دلیل ششم ۱۳۹۰/۰۸/۰۳              دلیل ششم دلیل ششم بر لزوم رجوع به اعلم بر وزان دلیل سوم و پنجم متشکل از یک صغری و یک کبری است یعنی یک قیاس شکل اول به این ترتیب: صغری: قول اعلم اوثق است. کبری: هر قولی اوثق باشد حجت است. نتیجه: قول اعلم حجت است. یعنی قول غیر اعلم در قیاس با قول اعلم دیگر حجت نیست و آن رأی و نظری که باید اخذ شود، رأی و نظر اعلم است. اصل این استدلال را مرحوم سید در الذریعة [۱] و به تبع ایشان جمعی از بزرگان از جمله صاحب معالم [۲] ذکر کردند. البته