قواعد فقهیه

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم قلمرو تقیه_ جهت دوم: مورد ششم_ طریق چهارم و و پنجم و ششم جمع بین روایات و بررسی آنها ۱۳۹۷/۱۰/۱۲ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای جمع بین روایات مجوّزه و مانعه در این چند مورد، یعنی مسح علی الخفین، شرب المسکر أو النبیذ، متعۀ الحج و جهر به بسم الله علی اختلاف الروایات بحسب ذکر الموارد؛ طرقی ذکر شده که دو طریق را ذکر و مورد بررسی قرار دایم. کلام امام خمینی(ره) «طریق چهارم» امام (ره) در این باره ابتداءً می‌فرماید: «و الظاهر تعیّنُ عمل بها» یعنی به روایات مجوّزه، یعنی روایاتی که دال بر جواز تقیه در این موارد می‌کند. دلیل اول: اولاً مشهور به این روایات عمل کردند و

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم قلمرو تقیه_ جهت دوم: مورد ششم_بررسی طرق سه‌گانه جمع ۱۳۹۷/۱۰/۰۵ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای جمع بین روایات مجوزه و مانعه در تقیه نسبت به مسح علی الخفین، متعۀ الحج، شرب النبیذ أو المسکر، و جهر به بسم الله، طرقی پیشنهاد شده و ما دو طریق را دیروز ذکر کردیم. طریق سوم جمع طریق سوم از عبارات مرحوم آقای خویی و البته دیگران استفاده می‎شود که البته این علی فرض التسلیم نسبت به تغایر دو صحیحۀ زرارۀ است. ایشان فرموده است سلمنا که صحیحۀ مشتمل بر «لا یُتّقی» با صحیحۀ اول زرارۀ که تعبیر «لا اتّقی» داشت مغایر باشند، ظاهر این است که اساساً این موارد موضوعاً از شمول روایات خارج

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم قلمرو تقیه_ جهت دوم: مورد ششم(جمع بین روایات_ طریق اول و دوم) ۱۳۹۷/۱۰/۰۴ خلاصه جلسه گذشته بحث در قلمرو تقیه به مواردی رسید که در جهت دوم مورد رسیدگی قرار گرفته است. عرض کردیم که چند مورد به عنوان استثناء از مشروعیت تقیه ذکر شد و پنج مورد را ذکر کردیم. مورد ششم مسح الخفین، متعۀ الحج، شرب النبیذ، شرب المسکر و جهر به بسم الله بود. در مورد این‎ها دو طایفه از روایات نقل شد که طایفه اول دال بر عدم جواز و مشروعیت تقیه، و طایفه دوم دال بر جواز و مشروعیت تقیه بود. طرق جمع بین روایات مانعه و مجوزه عرض کردیم که طرقی برای جمع بین این دو

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم قلمرو تقیه_ جهت دوم: مورد پنجم_ مورد ششم(دو طایفه روایات) ۱۳۹۷/۰۷/۲۸   خلاصه جلسه گذشته در بحث از قلمرو تقیه، عرض کردیم جهاتی قابل بحث است. جهت دوم درباره برخی موارد است که از مشروعیت تقیه استثناء شده‌اند. دیروز درباره چهار مورد که تقریباً به نوعی تحت ملاک واحدی می‌توانند قرار بگیرند بحث کردیم و ادله استثناء این‎ها را ذکر کردیم. مورد پنجم مورد دیگر از مواردی که از مشروعیت تقیه می‌تواند استثناء شود و به عبارت دیگر قلمرو و مرز تقیه است، مسئله دماء می‌باشد یعنی تقیه تا جایی مشروع است که کار به ریختن خون کسی نیانجامد و لذا گفته‌اند که اگر کسی اکراه شود بر قتل نفس محترمه و او تقیتاً

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم قلمرو تقیه_ جهت دوم: مورد اول تا چهارم_ ادله و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۹/۲۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در قلمرو تقیه بود، عرض کردیم این مسئله از جهات مختلف قابل پیگیری است، جهت اول که از ادله تقیه قابل استفاده است و به نوعی به ملاک و مناط تقیه از حیث خوف ضرر یا مصلحت مربوط می‌شود قبلاً در بحث از مشروعیت تقیه مورد تعرض واقع شده است. ادله بحث در جهت دوم در تعیین قلمرو جهت دوم از حیث مواردی است که بحث استثناء آنها از تقیه مطرح شده است. مورد اول  عرض کردیم در جهت دوم که به قلمرو تقیه مربوط می‌شود یک مورد این است که بعضی از واجبات و محرمات

  جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم تفاوت کلام شیخ و محقق خویی_ قلمرو تقیه از جهات مختلف ۱۳۹۷/۰۹/۲۱   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مرحوم شیخ برای تقیه از حیث حکم تکلیفی، ۵ نوع تقیه ذکر کردند؛ تقیه واجب، تقیه مستحب، تقیه مباح، تقیه مکروه و تقیه حرام. البته نسبت به برخی از مثال‌های ایشان، اشکالاتی مطرح شده و مثال‌های جایگزینی هم بعضاً بیان کرده‌اند. برخی مثل آقای خویی ملاحظاتی نسبت به این کلام شیخ دارند که البته همین نظر مرحوم شیخ را با تکمیل و تفصیل بیشتری و با تغییراتی ارائه دادند که من اجمالاً به تغییراتی که ایشان در این مقام ذکر کرده اشاره می‌کنم و از این بحث عبور می‌کنم. فرق کلام شیخ و کلام محقق

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم ادامه اشکالات مشروعیت تقیه_ تقیه به حسب حکم تکلیفی ۱۳۹۷/۰۷/۱۴ ادامه اشکالات مشروعیت تقیه از شش شبهه‌ای که نسبت به مشروعیت و جواز تقیه مطرح شده، چهار شبهه و اشکال را مورد نقد و بررسی قرار دادیم. اشکال پنجم و اشکال ششم در واقع بطور خاص متوجه رفتار و عمل مبتنی بر تقیه از ناحیه امام معصوم است. چهار اشکال قبل به اصل تقیه،  صرف نظر از اینکه از ناحیه چه کسی صورت بگیرد، بر میگشت. اما این دو اشکال بخصوص مربوط میشود به اعمال تقیه از ناحیه امام معصوم. اشکال پنجم اشکال پنجم این است که تقیه با شأن امام سازگاری ندارد چون شأن امامت، شأن هدایت و تبلیغ دین است. امام کسی

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم مشروعیت قاعده تقیه_ بررسی اشکال سوم و چهارم ۱۳۹۷/۰۹/۱۳    اشکال اول و دوم را ما مطرح کردیم نسبت به مشروعیت تقیه و چهار اشکال دیگر در اینجا مطرح است که باید ذکر شود. اشکال سوم اشکال سوم این است که تقیه با بعضی از اصول مسلّم دینی و اسلامی، سازگاری ندارد. مثل امر به معروف و نهی از منکر، جهاد، ضرورت تبلیغ دین و امثال این‎ها که به جهت همین ناسازگاری مشروعیت آن زیر سوال می‌رود. به عبارت دیگر در اینجا می‎شود یک قیاس استثنائی تشکیل داد که اگر تقیه مشروع و جایز باشد، لازمه‌اش تعطیلی برخی اصول قطعی و ضروری دین مثل جهاد و تبلیغ دین و امر به معروف و نهی

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم بررسی اشکالات مشروعیت تقیه -اشکال اول و دوم ۱۳۹۷/۰۹/۰۷   خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث درباره ادله مشروعیت تقیه این است که بطور کلی مشروعیت تقیه با این ادله قابل اثبات است و عمومیت و شمول این ادله نسبت به جهات چهارگانه قابل استفاده است. همانطور که قبلاً هم گفتیم تنها چیزی که  ممکن است یک مقدار باعث این شائبه شود که تقیه بخصوص درباره مخالفین است و شامل غیر مخالفین از هم کیشان و کسانی که هم عقیده هستند، نمی‎شود این است که در روایات غالباً پیرامون این قسم از تقیه سخن گفته شده و چه بسا کاربرد این تقیه در آن ایام بیشتر بوده، ولی همانطور که عرض کردیم مقتضای ادله، اختصاص

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم ادله مشروعیت تقیه_ دلیل سوم و چهارم و پنجم – و بررسی شمول آن‌ها ۱۳۹۷/۰۹/۰۶ خلاصه جلسه قبل دلیل اول و دوم یعنی آیات و روایات بر مشروعیت جواز تقیه ذکر شد و مقتضای این دو دلیل از حیث شمول نسبت به جهات چهارگانه هم مورد بررسی قرار گرفت. دلیل سوم: عقل دلیل سوم عقل است، برای این سه دلیل سه تقریر می‎توانیم ذکر کنیم. تقریر اول: فطرت تقریر اول اینکه فطرت انسانی، انسان را بسوی تقیه سوق می‎دهد، یعنی اینکه انسان در مواقعی بخاطر حفظ خودش یا حتی بخاطر مصلحت، مطلبی را بر خلاف عقیده اظهار کند و به نوعی خودش را از خطر دور کند یا حتی منفعتی را بسوی خودش جلب